Zeka, bireyin doğuştan sahip olduğu, genetik olarak kuşaktan kuşağa geçen ve sinir sisteminin işlevlerini kapsayan; deneyim, öğrenme ve çevre etkisiyle biçimlenen bir bileşim. Yani zekanın iki boyutu vardır;
- Kalıtım
- Çevre
Zekanın kalıtım boyutuna müdahale etmek henüz çok mümkün değil. Ancak çocuğa sunacağımız çevresel faktörler ile onun doğuştan getirmiş olduğu potansiyeli en üst düzeyde kullanmasına yardımcı olabiliriz.
Ancak bunun için fazla vaktimiz yok. Çünkü bu süreç sadece çocukluk döneminde gerçekleşebiliyor. Yani bir birey, çocukluk döneminde potansiyelini ne kadar ileriye götürebildi ise o kadar zihnin ufuklarını açmış oluyor. Peki bu maddelere beraber bakalım.
1-Uyaran Zenginliği
Bebekler doğduktan sonraki zeka potansiyelini artırıcı en önemli faktör uyaran zenginliği. Uyaranların fazla olması, bebek beynindeki sinaptik bağlantılarını artırıyor. Uyaran yönünden zengin bir çevre sunmak ise başta annenin bebekle göz teması kurması, onunla konuşması, oynaması ile gerçekleşiyor. Gerçekten ilgilenilen bir bebeğin çevreye olan duyarlılığı ve dolasıyla da öğrenme yolları artıyor. örneğin beşiğinde yatan bir bebeğin beyaz tavanla başbaşa bırakılmasındansa rengarenk bir tavan tercih edilebilir. Çocuk odalarında bu yüzden renkli döşenmesi onların algılama yeteneğini artırmakta önemlidir.
2-Planlı ve Bilinçli Hamilelik
Yetişkin olduktan sonra bazı yeteneklerin geliştirilmesi son derece zor oluyor. Çocukluk döneminde bu potansiyelin geliştirilmesinin ilk basamağı ise annenin hamilelik dönemi! Planlı bir hamilelik kadar, anne adayının hamilelik sürecini bilinçli bir şekilde geçirmesi; psikolojik olarak anneliğe hazır olmasının yanı sıra; sigara, alkol ve madde kullanmaması, psikiyatrik bir rahatsızlığının bulunmaması, eşinden destek görüyor olması çok önemli.
3-Anne Sütü
Anne sütünün zekayı artırdığı bilimsel olarak da kanıtlanmış durumda. Yapılan çalışmalar anne sütü ile beslenen bebeklerin daha zeki ve yetenekli olduklarını, daha iyi gelişim gösterdiklerini ve zeka puanlarının da daha yüksek olduğunu ortaya koyuyor.
4-Sosyalleşme Olanağının Arttırılması
Çocuklar, büyükleri modelleyerek ve akran etkileşimi ile öğrenirler. Küçük yaşlardan itibaren sosyalleşmesi sağlanan çocukların zeka ve dil becerileri daha yüksek oluyor. Sosyal öğrenme kuramının savunucusu Bandura’ya göre davranışların çok büyük bir kısmı, diğer insanların gözlenmesi, yani davranışı gösteren bireylerin model alınması sonucu öğrenilir. Birey başkalarını gözleyerek yeni bilişsel beceriler ve psikomotor becerileri öğrenebilir. Bu da demek oluyor ki bir çocuk ne kadar farklı sosyal ortamda bulunursa o kadar farklı bilişsel ve psikomotor beceriler kazanabilir.
5-Kitap Okuma
Bebeklikten itibaren kitap okunan çocukların yine zeka ve dil becerilerinin daha iyi olduğu, daha uzun cümleler kurabildikleri ve kendilerini daha iyi ifade edebildikleri biliniyor. Bu nedenle doğduğu günden itibaren bebeğinize yumuşak, tatlı bir ses tonuyla masallar anlatın, kitap okuyun. Her yaptığınız şeyi ona sözel ifade edin, gözlerinin içine bakıp gülümseyerek onunla konuşun. Bu sadece çocuğunuzun zekasını güçlendirmekle kalmaz. Aynı zamanda çocuğunuzun sizinle ve kitaplarla olan bağını da güçlendirir.
6-Omega Ağırlıklı Beslenme
Çocukluk döneminde ceviz, balık, bakliyat gibi yiyeceklerin zeka üzerinde olumlu etkisi bulunuyor. Çocuk beslenmesinde bunlara yer vermek önemli. Çocukların abur cubur diye tabir edilen bisküvi, gofret, şekerli yiyecekler ve fast-food tarzı beslenmeden uzak durması, sağlıklı ve dengeli beslenmelerine önem verilmesi gerekiyor. Buna sadece çocukların değil yetişkinlerinde ihtiyacı var sanırım.
7-Spor ve Hareket
Spor ve hareket, beyindeki sinaptik bağlantıların gelişimi üzerinde çok önemli bir etkiye sahip. Çocukları küçük yaşlardan itibaren spora yönlendirmek okul dönemindeki zeka puanlarını artırıyor. Serbest hareket etmesine izin verilen örneğin parka götürülen, rahatça oynayabilen çocuklar da gelişim açısından daha iyi ilerleyebiliyor. Spor dalı seçimlerinde grup dinamiğine dayanan sporların tercih edilmesi önemlidir.
8-Zeka Oyunları ve Bulmacalar
Çocukluktan itibaren hem ince motor faaliyetleri destekleyici hem de hafıza güçlendirici etkinliklere verilen önem büyük fayda sağlıyor. Bebeklik döneminde tahta küpler, yap bozlar, çocukluk döneminde eşleştirme kartları, kitap okuyup sonra çocuğa anlattırma, bilmeceler ve eşleştirme gibi oyunlar çocukların zeka potansiyellerini artırıyor.
9-Müzik
Hamilelikte müzik gerçekten zekayı artırıyor mu bilmem. Bu hala tartışıladursun, müzik dinlemenin çocuklar üzerinde hem alıcı dil becerilerinin gelişmesi hem de ritim duygusunun oluşması için önemi büyük. Yine bir müzik aleti çalabilmenin de zeka puanlarını artırıcı etkisi olduğu biliniyor.
10-Duygusal Zekaya Önem Vermek
Çok zeki ama topluma adapte olamayan ya da psikolojik açıdan uyumsuz çocuklar yetiştirmemeye de gayret etmek çok önemli. Zeka önemlidir ama duygusal zeka çok daha değerlidir. Bu yüzden çocuğunuzun duyarlı, merhametli ve empatik bir birey olarak yetişmesini de tıpkı zekasının yüksek olmasını istediğiniz gibi hatta ondan daha fazla istemeniz gerekir.
+1 Son Olarak Onun Zeki Olduğuna İnanın
Onun zeki olduğuna inanın ve bunu ona hissettirin. Denemesine, hata yapmasına, hatalarından ders çıkarmasına olanak tanıyın. Onu yargılamayın. Ona sarılın, koklayın ve saçını sevin.